IV spotkanie: Temat: Jak można stymulować rozwój intelektualny i emocjonalny dzieci, ...
Zachęcamy do zapoznania się z artykułem:
ETAPY ROZWOJU DZIECKA - JAK WSPIERAĆ ICH PRAWIDŁOWY PRZEBIEG
Każde dziecko przychodzi na świat z jakimś potencjałem, na który składają się oczywiście geny odziedziczone po przodkach w nieprzewidywalnej dla nas kombinacji. Jednak sprawa nie jest przesądzona wraz z narodzinami. Ja, do potencjału dziecka zaliczyłabym również jego otoczenie, poczynając od matki, ojca i innych ważnych osób, które kreują jego dziecięcy świat. Kiedy w rodzinie pojawia się taki malutki człowiek, każdy ma swoje zdanie , co jest dla niego dobre, czego mu potrzeba, jak należy z nim postępować. Bywa też tak, zwłaszcza przy pierwszym dziecku lub kiedy maluch zachowuje się wyraźnie inaczej niż opisują to poradniki, że przeważa niepewność i zagubienie. W jednym i drugim wypadku, pomocna może być znajomość głównych etapów rozwojowych dziecka i wiedza, jakimi sposobami możemy ten rozwój stymulować w codziennym kontakcie.
Rozwój niektórych dzieci przebiega wolniej lub specyficznie jak w przypadku autyzmu czy zespołu Aspergera, dlatego niektóre zabawy zalecane dla kilkumiesięcznego niemowlaka mogą ułatwić nawiązanie kontaktu ze starszym wycofanym dzieckiem, które chcemy zainteresować światem, innymi osobami, nim samym widzianym oczyma bliskich.
Możesz wraz z dzieckiem odkrywać na nowo najprostsze radości, sposoby widzenia i myślenia o tym, co wydaje ci się znane i oczywiste ...a nie zawsze przecież tak było. Świadome towarzyszenie dziecku na tej drodze może być dla opiekunów fascynującą przygodą. Zapoznanie się z poniższym harmonogramem rozwojowym i opisem typowych zabaw wspierających osiąganie przez dziecko kolejnych umiejętności może ułatwić i uprzyjemnić tę wspólną drogę.
ETAP I - regulacja - zainteresowanie światem
Dziecko musi chcieć słyszeć, patrzeć, kierować uwagę w stronę świata zewnętrznego, nie należy go do tego zmuszać, ale trzeba je pozyskiwać. Umiejętność zatrzymania uwagi, aktywne pobieranie informacji z doświadczeń z innymi, to pierwszy krok na drodze do tworzenia relacji i podwaliny rozwoju inteligencji.
Obserwuj, co dziecko lubi ( jaki dotyk, rodzaj dźwięków, smak , zapach), jak się rusza, jaki ma charakter, i dawaj mu to co lubi, żeby było spokojne i szczęśliwe.
Zabawa z dzieckiem:
"patrz i słuchaj" - twarzą w twarz z dzieckiem uśmiechaj się do niego, mów jakie ma śliczne oczy, usta, nosek; przesuwając twarz trochę w lewo i w prawo, spróbuj utrzymać na sobie jego uwagę , chociaż przez kilka sekund .
"ukołysz mnie" - gdy mały kaprysi, chcesz go uśpić, weź go w ramiona i kołysz się z nim rytmiczne, głaszcz delikatnie po główce, ramionach, brzuchu, pleckach, delikatnie poruszaj jego paluszkami.
ETAP II - wchodzenie w relacje, zaangażowanie
Między drugim i czwartym miesiącem życia dziecko już zdecydowanie wyróżnia ulubione osoby, uśmiecha się, grucha, uczy się odczytywać intencje i uczucia ważnych dla siebie osób; zaczyna też rozróżniać ludzi i przedmioty - to nowy poziom inteligencji.
Zaobserwuj jaki rodzaj kontaktu dziecko najbardziej lubi, jakie zabawy sprawiają mu największą przyjemność: szukanie przedmiotu ukrytego na jego oczach, zabawy ruchowe, prowadzenie pojazdów za sobą, przed sobą, zabawy tematyczne, odgrywanie z wyobraźni?
Podążaj za potrzebami dziecka w tym zakresie i dostosuj zabawki do jego wrażliwości emocjonalnej i możliwości. Baw się razem z nim, bądź blisko, spróbuj mieć z tego przyjemność. Nie staraj sie jednak konkurować z zabawką, raczej stań się jej częścią, np. połóż klocek na głowie i zrób zabawną minę.
Zabawa z dzieckiem:
"zabawa śmiechowa" - spróbuj rozśmieszyć przy pomocy zabawnych min lub ruchów, żartuj z dzieckiem, może uda wam się razem pośmiać.
"zatańcz ze mną" - prowokuj dziecko do wydawania dźwięków i poruszaj jego rączkami, całym ciałem, w rytm twojego śpiewu lub ulubionej muzyki
ETAP III - intencjonalność i dwustronna komunikacja
O koło 6. m. ż. dzieci zaczynają powtarzać emocje i sygnały żeby coś wyrazić. Opiekunowie muszą aktywnie uczestniczyć w wymianie uśmiechów, dźwięków, spojrzeń, tworząc z dzieckiem cykle komunikacyjne. Poprzez wymianę emocjonalną maluch uczy się zależności przyczyny i skutku. Śmieje się celowo żeby wywołać uśmiech, gesty staja sie systemem sygnałów.
Bądź ekspresyjny w kontakcie z dzieckiem (ton głosu, mimika, gestykulacja). Wyłapuj błysk zainteresowania tobą w oczach dziecka. Traktuj każde zachowanie dziecka jako celowe, np. kiedy dziecko w podnieceniu uderzy w dłonie, możesz to potraktować jako część zabawy w "klaszczemy i tańczymy", kiedy dziecko porusza samochodem tam i z powrotem , możesz powiedzieć że twój ludzik ma przesyłkę dla jednej z postaci z dobranocki, którą trzeba pilnie przewieźć. Na początku pomagaj dziecku w realizacji celu, później zachęcaj je do samodzielności.
Zabawa z dzieckiem:
"zabawa w lustro" - zaobserwuj jak dziecko wyraża radość, złość, smutek i naśladuj je w zabawny sposób, zwróć uwagę czy dziecko w odpowiedzi reaguje podobnie.
"zabawa w cykl komunikacyjny" - zauważ ile razy możecie powtórzyć jakąś zabawę polegającą na wzajemnej wymianie choćby w "a kuku", ile razy dziecko chce otworzyć twoją dłoń, kiedy chowasz w niej coś ciekawego dla niego( "ence pence, w której ręce ?").
ETAP IV - wspólne rozwiązywanie problemów.
8- miesięczne niemowlęta uczestniczą juz w wielu celowych interakcjach, uczą się spostrzegać przestrzeń, planować swoje działania - podążają wzrokiem za grzechotką, która spadła na podłogę, dotykają ręki, która je schowała. Dostrzegają przyczynę i skutek, odróżniają swoje działania od działań innych, budzi sie świadomość "ja" , które robi coś w stosunku do nie "ja". Próbują pokazać jeszcze bez słów, czego potrzebują. Potrafią już użyć wzorca który składa się z kilku kroków, aby osiągnąć cel - to podstawa łączenia słów w zdania, co następuje w dalszej kolejności. Poprzez coraz bardziej złożone interakcje emocjonalne osiąga wyższy poziom inteligencji. Kiedy dziecko doświadcza poczucia celu i własnej woli, jego świadomość poszerza się.
Stwarzaj interesujące bariery do pokonania ( w zabawie na niby), zadbaj o to żeby była między tobą i dzieckiem ciągła komunikacja. Bądź podczas tej wymiany ekspresyjny, pomóż sprecyzować zamiary dziecka, wyrażaj zainteresowanie, zdziwienie, entuzjazm. Jeżeli dziecku będzie zależało, by być zrozumianym, wypracuje bardziej komunikatywne gesty i wokalizacje. Wspieraj dziecko w rozwoju jego zdolności planowania kolejnych kroków i wykorzystaj różne zabawy do stymulowania tej zdolności (poszukiwanie skarbów, zabawa w chowanego).
Zabawa z dzieckiem:
"współdziałanie" - zwróć uwagę, czym interesuje się dziecko i tak zaaranżuj sytuację, żeby potrzebowało twojej pomocy w związku z ulubioną zabawą.
"naśladowanie" - sprowokuj dziecko do naśladowania tego co ty robisz, np.: wyklaskiwania rytmu, wykonywania określonych ruchów, kroków – np.: ilustrujących piosenkę.
ETAP V - rozwój twórczości
Na tym etapie warto wspierać dziecko w wyrażaniu jego potrzeb, pragnień, zainteresowań uczuć intencji - zarówno w zabawie jak i w rozmowie, w życiu na co dzień.
Zabawa z dzieckiem:
„porozmawiajmy" - Jeśli dziecko mówi, sprawdź ile cykli komunikacyjnych z wykorzystaniem słów, fraz, krótkich zdań, uda się z nim przeprowadzić, zanim straci zainteresowanie. Nawet jednowyrazowe reakcje dziecka można wykorzystać do długiej pogawędki z dzieckiem. Np. Dziecko siedzi na huśtawce i woła - bujaj - kto ma bujać? - mama - mama nie może, kto jeszcze może cię pobujać - tata. itd.
"na niby" - zachęć dziecko do zabawy w udawanie np." ja przyjdę do sklepu a ty będziesz panią sprzedawczynią", i sprowokuj dziecko do reakcji odgrywając swoją rolę. Możesz też zamienić się w jakąś postać ze znanej bajki, zwierzątko, czy super bohatera i sprawdź jak długo dziecko będzie tym zainteresowane. Ożywiaj też lalki i misie dziecka, tak żeby były w różnych interakcjach ze sobą. Wycofuj się co pewien czas na stanowisko obserwatora, narratora, czy komentatora. Zagęszczaj fabułę, co pewien czas podsumuj przebieg akcji i zachęcaj dziecko do kontynuowania zabawy.
ETAP VI I VII - rozwój myślenia logicznego i abstrakcyjnego
Aby ułatwić rozwój myślenia w kategoriach przyczyny i skutku, tworzenia ciągów logicznych, zachęcaj dziecko do wykańczania wątków, jakie wprowadza zarówno w zabawie jak i w konwersacjach rzeczywistych. Gdy wydaje ci się, że jest rozproszone, przeskakuje z tematu na temat, powiedz: - .zaraz, zaraz, myślałam, że rozmawiamy o twoim koledze a ty teraz mówisz o kanapce, którą wczoraj jadłeś, zgubiłam się....O czym chcesz najpierw rozmawiać? Zadawaj dziecku pytania otwarte, które pomogą mu utrzymać logiczny ciąg wypowiedzi.Jeśli tak mu trudno, zadawaj pytania z ograniczonym wyborem. Zachęcaj do uzasadniania stanów emocjonalnych, zarówno w zabawie jak i w rzeczywistości, np. zapytaj - "Dlaczego jesteś smutny?" - w odpowiedzi ważniejsze są subiektywne odczucia niż fakty , to że dziecko czuje się skrzywdzone a nie ,czy w rzeczywistości ktoś je skrzywdził - "Ach tak, więc tak cię to zabolało, nie wiedziałem, że nie lubisz jak się tak do ciebie mówi." Dyskutuj, negocjuj z dzieckiem, chyba że chodzi o zasadę poza dyskusją, np. - "Nie ma bicia". Wprowadzaj do rozmowy pojęcia związane z czasem np. co oni zrobią jutro?; ilością - więcej, mniej, oraz takie pojęcia jak sprawiedliwość, krzywda, piękno, dobro, zło.
Zabawa z dzieckiem:
"zabawa w dyrektora" - obserwuj jak wiele zwrotów akcji czy nowych wątków jest w stanie w stanie zainicjować dziecko w zabawie na niby. Jeśli utknie przy jednej aktywności, zabawa stoi w miejscu, brakuje jej celu, pomóż dziecku nadać jej jakiś bieg, np.: Już się opiłam soku, co teraz?.....może trzeba posprzątać ze stołu i przygotować się do wyjścia, dokąd moglibyśmy pójść?
"dlaczego miałbym" - Gdy dziecko chce czegoś od ciebie, poprzekomarzaj się z nim pytając: Dlaczego miałbym ci to dać? - zobacz, ile powodów będzie w stanie ci podać. Następnie zaproponuj kompromis np. - Zróbmy to razem.
Opracowanie: Krystyna Lauk, w oparciu o Building Healthy Minds: The Six Experiences That Create Intelligence and Emotional Growth in Babies and Young Children (Paperback) By (author) Stanley I. Greenspan, By (author) Nancy Lewi, 2000